خوردن قهوه در ماه‌های آخر بارداری می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر رشد و سلامت جنین داشته باشد، زیرا در این دوران بدن مادر کافئین را بسیار کندتر دفع می‌کند و جنین نیز توانایی تجزیه آن را ندارد. طبق گزارش کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG) و سازمان بهداشت جهانی (WHO)، مصرف بیش از 200 میلی‌گرم کافئین در روز در سه‌ماهه سوم بارداری می‌تواند خطر کاهش رشد جنین (FGR)، وزن کم هنگام تولد و حتی بی‌قراری نوزاد پس از تولد را افزایش دهد. اگر باردار هستید، بهترین کار این است که مصرف قهوه را به حداقل برسانید یا به‌تدریج از قهوه‌های بدون کافئین استفاده کنید. منبع
.jpg?access_token=71ae4a6f-6a4c-4ca3-b065-faa3c3a399ad)
مصرف متوسط کافئین (کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در روز) به نظر نمی‌رسد عامل عمده‌ای در سقط جنین یا زایمان زودرس باشد.
خوردن قهوه در ماه های آخر بارداری چه تاثیراتی بر جنین دارد؟
برخلاف تصور رایج که خطرات مصرف کافئین تنها به سه‌ماهه‌ی اول بارداری محدود می‌شود، شواهد علمی نشان می‌دهند که عوارض قهوه در بارداری در تمام طول دوران بارداری، از جمله ماه‌های پایانی، ادامه دارد. در واقع، حساسیت جنین به کافئین در سه‌ماهه‌ی سوم ممکن است بیشتر شود. این موضوع به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی در بدن مادر است؛ زیرا توانایی بدن برای متابولیزه کردن و دفع کافئین با پیشرفت بارداری به‌شدت کاهش می‌یابد. نیمه‌عمر کافئین — یعنی زمانی که نیمی از آن از بدن دفع می‌شود — از حدود ۵ ساعت در شرایط عادی، در هفته‌ی ۳۸ بارداری به حدود ۱۸ ساعت افزایش پیدا می‌کند. از آنجا که جنین و جفت فاقد آنزیم اصلی تجزیه‌کننده‌ی کافئین (سیتوکروم P450 1A2) هستند، مصرف قهوه برای زن باردار می‌تواند به‌طور مستقیم بر رشد و تکامل جنین اثر بگذارد.
کافئین باعث انقباض عروق خونی در رحم و جفت می‌شود و این امر ممکن است جریان خون و رسیدن اکسیژن و مواد مغذی به جنین را کاهش دهد. این مکانیسم مستقیماً با بروز محدودیت رشد جنین (FGR) در ارتباط است. علاوه بر این، مصرف مقادیر زیاد قهوه (بیش از ۵۰۰ میلی‌گرم در روز) در سه‌ماهه‌ی سوم، می‌تواند باعث بروز علائمی شبیه به ترک کافئین در نوزاد پس از تولد شود؛ مانند تپش قلب، لرزش، افزایش تنفس و بی‌خوابی.برخی مادران در دوران بارداری دچار هوس قهوه در بارداری می‌شوند و تمایل دارند طعم آن را تجربه کنند. در چنین شرایطی، بهتر است به‌جای قهوه‌ی غلیظ از شیر قهوه در بارداری یا قهوه‌های کم‌کافئین استفاده شود تا هم میل به قهوه برطرف گردد و هم خطرات ناشی از مصرف زیاد کافئین کاهش یابد.
قهوه بدون کافئین در بارداری
مصرف قهوه بدون کافئین (decaf) در بارداری معمولاً گزینه‌ای ایمن‌تر از قهوه معمولی تلقی می‌شود، چرا که تقریباً تمامی کافئین آن حذف شده است. طبق Healthline، مقدار کافئین در قهوه بدون کافئین بسیار ناچیز است و مصرف آن در مقادیر معقول برای بسیاری از زنان باردار مشکلی ایجاد نمی‌کند.منبع با این حال، باید توجه شود که قهوه بدون کافئین کاملاً فاقد کافئین نیست و معمولاً مقداری جزئی از کافئین باقی می‌ماند (معمولاً ۱ تا ۲٪ از مقدار اصلی)منبع.
آیا قهوه باعث نازایی می‌شود؟
تحقیقات به نتایج متناقضی رسیده‌اند، اما شواهد کافی وجود ندارد که مصرف متعادل کافئین در زنان باروری را به‌طور قطعی کاهش دهد. یک متاآنالیز نشان داد که مصرف کافئین زیاد (حدود ۳۰۰ میلی‌گرم یا بیشتر در روز) ممکن است ریسک سقط خودبه‌خودی را افزایش دهد، اما ارتباط واضحی با کاهش باروری نشان نداده است. PMC+1
کاپوچینو در بارداری
کاپوچینو نوعی نوشیدنی است که شامل قهوه اسپرسو، شیر بخار داده شده و فوم می‌شود، و به دلیل وجود کافئین قهوه پایه، باید در بارداری با احتیاط مصرف شود. استانداردهای پزشکی پیشنهاد می‌کنند که مصرف کافئین روزانه در بارداری کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم باشد تا خطرات احتمالی کاهش یابد.منیع اگر کاپوچینو با شیر زیاد و قهوه کم آماده شود، میزان کل کافئین قابل کنترل‌تر خواهد بود. همچنین می‌توان از گزینه‌های بدون کافئین استفاده کرد یا مقدار قهوه در کاپوچینو را کاهش داد تا همچنان طعم مطلوب حاصل شود.
مقدار مجاز مصرف نسکافه در بارداری
برای قهوه فوری (مانند نسکافه)، مقدار کافئین می‌تواند متفاوت باشد، اما بر اساس توصیه‌های مرسوم و راهنمایی سازمان‌های سلامت:
- حداکثر مصرف کافئین در بارداری توصیه‌شده معمولاً ۲۰۰ میلی‌گرم در روز است.منبع
- این مقدار معادل حدود یک تا دو فنجان قهوه فوری متوسط است (بسته به غلظت و برند).
- مصرف بیشتر از این مقدار ممکن است با افزایش خطراتی مانند سقط خودبه‌خودی، وزن کم هنگام تولد یا مشکلات رشد جنینی مرتبط باشد.
مقدار مجاز مصرف قهوه در بارداری
یک اتفاق نظر جهانی در میان سازمان‌های بهداشتی برجسته در مورد حد بالای مصرف کافئین در دوران بارداری وجود دارد. کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG)، سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان March of Dimes و سازمان ایمنی غذای اروپا (EFSA) همگی توصیه می‌کنند که زنان باردار مصرف کافئین خود را به کمتر از 200 میلی‌گرم در روز از تمام منابع محدود کنند. این مقدار تقریباً معادل یک فنجان 350 میلی‌لیتری یا دو فنجان 180 میلی‌لیتری قهوه دمی استاندارد است.
انواع دانه قهوه
طعم، عطر و مهم‌تر از همه، میزان کافئین یک فنجان قهوه به شدت تحت تاثیر نوع دانه استفاده شده قرار دارد. دو نوع اصلی و پرمصرف، عربیکا و روبوستا هستند که تفاوت قابل توجهی در میزان کافئین دارند.
جدول ۱: مقایسه انواع اصلی دانه‌های قهوه
کاربرد رایج | میزان کافئین | طعم کلی | نوع دانه |
قهوه دمی با کیفیت بالا | پایین‌تر | شیرین، میوه‌ای، بدون تلخی مشخص | عربیکا (Arabica) |
ترکیبات اسپرسو، قهوه فوری | بالاتر (اغلب دو برابر عربیکا) | تلخ، با طعم چوب یا آجیلی | روبوستا (Robusta) |
ترکیبات قهوه برای افزودن پیچیدگی طعم | متغیر | پیچیده، ترش، میوه‌ای | اکسلسا (Excelsa) |
ترکیبات قهوه، دسرها | متغیر | غیرمعمول، آجیلی، چوبی | لیبریکا (Liberica) |
روش‌های دم کردن قهوه:
علاوه بر نوع دانه، روش دم‌آوری نیز تأثیر بسزایی بر میزان نهایی کافئین در فنجان شما دارد. عواملی مانند اندازه آسیاب قهوه، دمای آب و مدت زمان تماس آب با قهوه، همگی در استخراج کافئین نقش دارند. این عوامل درک بهتری از تأثیر قهوه در بارداری و نحوه ورود کافئین به بدن مادر ایجاد می‌کنند و نشان می‌دهند که حتی روش دم‌آوری می‌تواند بر میزان مجاز مصرف قهوه در بارداری تاثیرگذار باشد.
یک تصور غلط رایج این است که یک شات اسپرسو به دلیل طعم قوی، کافئین بیشتری نسبت به یک فنجان بزرگ قهوه دمی دارد. در حالی که اسپرسو غلظت بالایی از کافئین در هر میلی‌لیتر دارد، اما حجم سرو آن کوچک است. در مقابل، یک فنجان بزرگ قهوه دمی به دلیل حجم بیشتر، می‌تواند در مجموع کافئین بسیار بیشتری داشته باشد. این نکته برای خانم‌هایی که می‌پرسند آیا قهوه در بارداری ضرر دارد اهمیت زیادی دارد، زیرا نشان می‌دهد مقدار و نوع قهوه مصرفی می‌تواند تفاوت قابل‌توجهی در میزان کافئین دریافتی ایجاد کند. در عین حال، برخی پژوهش‌ها به فواید قهوه در بارداری در مقادیر محدود اشاره دارند؛ زیرا مصرف کنترل‌شده‌ی کافئین ممکن است در بهبود خلق‌وخو و کاهش خستگی مؤثر باشد. با این حال، رعایت میزان مجاز مصرف قهوه در بارداری و انتخاب روش دم‌آوری مناسب، برای حفظ سلامت مادر و جنین ضروری است.
لیست غذاها و نوشیدنی‌ها و داروهایی که حاوی کافئین است
برای رعایت محدودیت 200 میلی‌گرم در روز، ضروری است که تمام منابع کافئین را در رژیم غذایی خود شناسایی کنید. کافئین تنها در قهوه یافت نمی‌شود و در بسیاری از محصولات دیگر به صورت پنهان وجود دارد. یکی از مهم‌ترین و اغلب نادیده گرفته‌شده‌ترین منابع کافئین، داروهای بدون نسخه (OTC) است. یک زن باردار ممکن است با دقت مصرف قهوه خود را کنترل کند، اما با مصرف یک داروی سرماخوردگی یا مسکن، ناخواسته از حد مجاز روزانه فراتر رود. برای مثال، دو قرص مسکن مانند اکسدرین می‌تواند حاوی 130 میلی‌گرم کافئین باشد که به تنهایی بخش بزرگی از سهمیه روزانه را تشکیل می‌دهد. بنابراین، بررسی برچسب تمام داروها، حتی داروهای رایج، امری حیاتی است.
جدول ۳: میزان کافئین در محصولات رایج
میزان کافئین تقریبی (میلی‌گرم) | اندازه سرو | محصول |
95−165 | ۱ فنجان (۲۴۰ میلی‌لیتر) | قهوه دمی |
2−5 | ۱ فنجان (۲۴۰ میلی‌لیتر) | قهوه بدون کافئین (Decaf) |
64 | ۱ شات (۳۰ میلی‌لیتر) | اسپرسو |
62 | ۱ فنجان (۲۴۰ میلی‌لیتر) | قهوه فوری |
47−71 | ۱ فنجان (۲۴۰ میلی‌لیتر) | چای سیاه |
28−37 | ۱ فنجان (۲۴۰ میلی‌لیتر) | چای سبز |
کمتر از 5 | ۱ فنجان (۲۴۰ میلی‌لیتر) | چای بدون کافئین (Decaf) |
33−40 | ۱ قوطی (۳۵۵ میلی‌لیتر) | نوشابه کولا |
80−300 | متغیر | نوشیدنی‌های انرژی‌زا (مصرف در بارداری توصیه نمی‌شود) |
10−25 | ۴۰ گرم | شکلات شیری |
20−50 | ۴۰ گرم | شکلات تلخ |
65 | هر قرص | مسکن‌ها (مانند اکسدرین) |
متغیر | متغیر | داروهای سرماخوردگی و آنفولانزا (مانند بنلین، سودافد) |
روش ترک اعتیاد به کافئین در بارداری
اگر به مصرف روزانه کافئین عادت دارید، قطع ناگهانی آن در دوران بارداری می‌تواند منجر به علائم ناخوشایند ترک مانند سردرد شدید، خستگی، تحریک‌پذیری و کاهش تمرکز شود. بهترین و ایمن‌ترین روش، کاهش تدریجی مصرف است تا بدن شما و جنین به آرامی با سطوح پایین‌تر کافئین سازگار شوید. این فرآیند را می‌توان با دنبال کردن چند گام ساده مدیریت کرد.
- ثبت مصرف روزانه: برای چند روز، میزان دقیق کافئین دریافتی خود از تمام منابع (قهوه، چای، نوشابه، شکلات و داروها) را یادداشت کنید تا یک تصویر واقعی از مصرف خود به دست آورید.
- کاهش پله‌ای: به آرامی مصرف خود را کم کنید. برای مثال، هر روز یک فنجان کمتر بنوشید یا از فنجان‌های کوچک‌تر استفاده کنید.
- روش "نصف-نصف" (Half-Caf): یک استراتژی بسیار موثر، مخلوط کردن قهوه معمولی با قهوه بدون کافئین است. با نسبت 75% معمولی و 25% بدون کافئین شروع کنید و به تدریج این نسبت را به نفع قهوه بدون کافئین تغییر دهید تا در نهایت فقط از نوع بدون کافئین استفاده کنید.
- جایگزین‌های سالم: برای مقابله با خستگی، به جای کافئین از راهکارهای سالم استفاده کنید. خواب کافی، هیدراته ماندن با نوشیدن آب، و پیاده‌روی کوتاه و سریع می‌توانند انرژی طبیعی شما را افزایش دهند. همچنین می‌توانید از دمنوش‌های گیاهی بدون کافئین مانند زنجبیل یا نعناع (پس از مشورت با پزشک) استفاده کنید.
مضرات مصرف قهوه در بارداری
شواهد علمی مجموعه‌ای از خطرات بالقوه مرتبط با مصرف کافئین در دوران بارداری را شناسایی کرده‌اند. این خطرات از تأثیرات ظریف بر رشد گرفته تا عوارض جدی‌تر بارداری را شامل می‌شوند. درک این مضرات به مادران کمک می‌کند تا اهمیت مدیریت مصرف کافئین را بهتر درک کنند.
۱. تولد نوزادی با قد کوتاه
یکی از یافته‌های جدید و قابل توجه در تحقیقات، ارتباط بین مصرف کافئین مادر در دوران بارداری و قد کوتاه‌تر کودک در سال‌های بعد است. تحقیقاتی که توسط مؤسسه ملی بهداشت آمریکا (NIH) انجام شده، نشان می‌دهد که حتی مصرف مقادیر کم کافئین (کمتر از حد مجاز 200 میلی‌گرم در روز) با کوتاه‌تر بودن قد کودکان در مقایسه با همسالانشان که مادرانشان کافئین مصرف نکرده‌اند، مرتبط است. این تفاوت قد که در ابتدا کوچک است، با گذشت زمان افزایش یافته و در سنین 4 تا 8 سالگی به حدود 2 سانتی‌متر می‌رسد.
۲. سقط جنین
ارتباط بین مصرف کافئین و سقط جنین یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات است و نتایج مطالعات در این زمینه متناقض بوده‌اند. با این حال، چندین مطالعه بزرگ و متاآنالیز، ارتباطی معنادار را نشان داده‌اند. یک مطالعه برجسته نشان داد زنانی که روزانه 200 میلی‌گرم یا بیشتر کافئین مصرف می‌کنند، دو برابر بیشتر از زنانی که کافئین مصرف نمی‌کنند در معرض خطر سقط جنین قرار دارند. سازمان بهداشت جهانی نیز "از دست دادن بارداری" را به عنوان یکی از خطرات مصرف بالای کافئین (بیش از 300 میلی‌گرم در روز) ذکر می‌کند. به دلیل همین داده‌های نگران‌کننده و متناقض، رویکرد کلی سازمان‌های بهداشتی، احتیاط و توصیه به محدود کردن مصرف به کمتر از 200 میلی‌گرم در روز است.
۳. تولد زودهنگام نوزاد با مصرف قهوه و کافئین؟
شواهد علمی که مصرف کافئین را به زایمان زودرس (تولد قبل از هفته 37 بارداری) مرتبط می‌کنند، ضعیف‌تر و کمتر از سایر عوارض هستند. کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG) در بیانیه رسمی خود اعلام کرده است که مصرف متوسط کافئین (کمتر از 200 میلی‌گرم در روز) به نظر نمی‌رسد یک عامل اصلی در ایجاد زایمان زودرس باشد.
۴. وزن کم هنگام تولد
ارتباط بین مصرف کافئین در دوران بارداری و کاهش وزن نوزاد هنگام تولد، یکی از قوی‌ترین و ثابت‌شده‌ترین یافته‌های علمی است. مطالعات متعدد و سازمان‌های بهداشتی معتبر، مصرف کافئین را با افزایش خطر محدودیت رشد جنین (FGR) و وزن کم هنگام تولد (کمتر از 2.5 کیلوگرم) مرتبط دانسته‌اند. این خطر به نظر می‌رسد وابسته به دوز مصرفی باشد. یک مطالعه مهم نشان داد که حتی مصرف روزانه 100 تا 199 میلی‌گرم کافئین نیز خطر FGR را افزایش می‌دهد. مطالعه دیگری از NIH دریافت که نوزادان مادرانی که روزانه تنها 50 میلی‌گرم کافئین (معادل نصف فنجان قهوه) مصرف می‌کردند، به طور متوسط 66 گرم سبک‌تر بودند. این ارتباط از نظر بیولوژیکی نیز قابل توجیه است، زیرا کافئین با کاهش جریان خون جفت، عرضه مواد مغذی و اکسیژن به جنین را محدود می‌کند.
قهوه در دوران شیردهی مجاز است؟ (کافئین در شیردهی)
خبر خوب برای مادران شیرده این است که مصرف متوسط کافئین در این دوران به طور کلی ایمن تلقی می‌شود. حد مجاز توصیه شده برای مادران شیرده معمولاً تا 300 میلی‌گرم در روز است که کمی بیشتر از دوران بارداری است و معادل حدود 2 تا 3 فنجان قهوه می‌باشد. مقدار بسیار کمی از کافئین مصرفی مادر (حدود 1.5%) به شیر او منتقل می‌شود و سطح آن در شیر مادر 1 تا 2 ساعت پس از مصرف به اوج خود می‌رسد.
بیشتر نوزادان تحت تأثیر این مقدار کم قرار نمی‌گیرند. با این حال، نوزادان نارس، نوزادان زیر شش ماه و آنهایی که مشکلات سلامتی دارند، به کافئین حساس‌تر هستند زیرا بدن آنها این ماده را بسیار آهسته متابولیزه می‌کند. مصرف مقادیر بالای کافئین توسط مادر (بیش از 5 فنجان قهوه در روز) می‌تواند باعث بی‌قراری، تحریک‌پذیری، عصبی بودن و اختلال در خواب نوزاد شود. همچنین، مصرف بسیار زیاد کافئین (بیش از 450 میلی‌گرم در روز) با کاهش سطح آهن در شیر مادر مرتبط است که می‌تواند بر ذخایر آهن نوزاد تأثیر بگذارد. اگر نوزاد شما به طور غیرعادی بی‌قرار است، می‌توانید برای یک هفته مصرف کافئین را قطع کرده و تأثیر آن را بر رفتار نوزاد مشاهده کنید.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
شواهد علمی به وضوح نشان می‌دهند که مدیریت مصرف کافئین در دوران بارداری برای حفظ سلامت جنین امری ضروری است. خلاصه توصیه‌های کلیدی عبارتند از:
- در دوران بارداری: مصرف قهوه در بارداری باید به کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز از تمام منابع محدود شود. تحقیقات نشان داده‌اند که خوردن قهوه در بارداری در مقادیر بالا می‌تواند با خطراتی مانند وزن کم هنگام تولد و محدودیت رشد جنین همراه باشد. همچنین، شواهد نگران‌کننده‌ای درباره افزایش احتمال سقط جنین و تأثیرات بلندمدت مانند قد کوتاه‌تر کودک در آینده وجود دارد. بنابراین، آگاهی از میزان مجاز قهوه در بارداری برای حفظ سلامت مادر و جنین اهمیت زیادی دارد.
- در دوران شیردهی: مصرف متوسط کافئین تا حدود ۳۰۰ میلی‌گرم در روز به طور کلی بی‌خطر تلقی می‌شود. با این حال، مادران باید به واکنش‌های نوزاد، به‌ویژه در ماه‌های نخست، توجه ویژه داشته باشند؛ چرا که قهوه در بارداری و شیردهی می‌تواند از طریق شیر به نوزاد منتقل شده و باعث بی‌قراری یا اختلال در خواب او شود.
برای مصرف قهوه نیز بهتر است به خرید قهوه اصل با تضمین کیفیت از سایت بانک طعم اقدام کنید.
سوالات متداول
آیا خوردن قهوه در دوران شیردهی بی‌خطر است؟
بله، مصرف متوسط کافئین در دوران شیردهی به طور کلی بی‌خطر است. متخصصان، از جمله آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، مصرف روزانه تا 300 میلی‌گرم کافئین (معادل 2 تا 3 فنجان قهوه) را برای مادران شیرده مجاز می‌دانند. مقدار کمی از کافئین وارد شیر مادر می‌شود و بیشتر نوزادان آن را به خوبی تحمل می‌کنند. با این حال، نوزادان نارس و نوزادان در چند ماه اول زندگی به دلیل متابولیسم کندتر، ممکن است به کافئین حساس‌تر باشند و دچار بی‌قراری یا اختلال خواب شوند.
حد مجاز مصرف کافئین برای زنان غیرباردار چقدر است؟
برای بزرگسالان سالم و غیرباردار، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و سایر نهادهای بهداشتی، مصرف روزانه تا 400 میلی‌گرم کافئین را مقداری می‌دانند که عموماً با اثرات منفی همراه نیست. این مقدار تقریباً معادل چهار فنجان قهوه دمی است. با این حال، حساسیت افراد به کافئین و سرعت متابولیسم آن در بدن متفاوت است.
کافئین در چه موادی یافت می‌شود؟
کافئین در طیف گسترده‌ای از محصولات یافت می‌شود. رایج‌ترین منابع عبارتند از: قهوه (انواع مختلف)، چای (سیاه، سبز، سفید)، نوشابه‌ها (به ویژه انواع کولا)، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و شکلات. علاوه بر این، کافئین به عنوان یک ماده افزودنی در بسیاری از داروهای بدون نسخه برای تسکین درد (مانند اکسدرین)، علائم سرماخوردگی و آنفولانزا، و دردهای قاعدگی و همچنین در برخی محصولات گیاهی مانند گوارانا و یربا ماته وجود دارد.
.svg){kind=icon}
تاثیر و عوارض قهوه در بارداری | آیا قهوه برای زن باردار ضرر دارد؟